Hayatınızda olan biri sürekli olarak kendinizi kafası karışık, endişeli, stresli ya da suçlu
hissetmenize neden oluyor mu? Eğer öyleyse, hayatınızda toksik bir insan var demektir.
Herkes hayatının bir döneminde zehirlerini saçan toksik insanlarla karşılaşmıştır, en az bir kere o dikenlere maruz kalmıştır. Son derece ustalıkla oluştururlar zararlarını. Bu zararı oluşturmalarındaki sebep hep sizin aşırı tepkiselliğiniz, aşırı duyarlılığınız, yanlış
anlamalarınızdır.
Hayatın birçok alanında, sağlık, sosyal, çevresel sorunları tanımlamak için kullanılan “toksik” sözcüğü, psikolojide olumsuz sözler ve eylemlerle başkalarında sıkıntıya neden olan kişileri tanımlamak için kullanılır. Toksik insanlar hayatınıza olumsuzluk ve keyifsizlik katar.
Başkalarına karşı hoş olmayan, kötü niyetli, etrafındaki insanları sistematik olarak rahatsız eden, refahını engellemek isteyen kişileri tanımlamak için kullanılan bir terim olan toksik insan, aslında kendi travmaları ve streslerini su üstüne çıkarmak yerine başkalarını üzecek şekilde hareket eden kişileri anlatır.
Bu kişiler tutarsızdır, davranışları değişkendir. Sözlerini tutmazlar. Bir sonraki hareketlerini asla tahmin edemezsiniz. Sizi sevip desteklerken bir bakarsınız ki sizi silivermiş.
Her zaman ilgiye ihtiyaç duyarlar. Telefon, mesaj, bir bakmışsınız kapınızda belirmiş. Her
zaman duygusal destek ihtiyaçları vardır. Ancak bu destek karşılıklı olmaz. Fazla bir şeyler
vermeden hep almak isterler. Kişisel çıkarları hep öndedir. Onay almak için ne kadar büyük olduklarını göstermeye ihtiyaç duyarlar. Bu durum narsistik yatkınlık ile ilişkilendirilir.
Hayatlarında her zaman bir drama vardır. Bu dramatik durumlarda gelişirler, duyguları
alevlendirir ve çatışma yaratırlar. Ortalığı karıştırmayı severler. İlişkilerinde istikrarlı ve
sağlıklı olmakla pek ilgilenmezler.
Sınırlarınıza saygı göstermezler. İhtiyaçlarınızı defalarca ifade etmiş olmanıza rağmen,
sınırlarınızı ihlal etmeden duramazlar.
İstedikleri için başkalarını manipüle ederler. Yalan söylerler, gerçeği farklılaştırır, abartır,
bilgi saklarlar. Karşılarındakileri kullanırlar. Zarar vermek pahasına istediklerine ulaşmak için her yolu denerler.
Madde kötüye kullanımı vardır sıklıkla toksik insanlarda. Alkol, sigara, başka maddelerin
kötüye kullanımı yaygındır.
Yapmak istemediğiniz bir şeyleri yapmaya yönlendirildiğinizi hissediyorsanız,
O kişinin davranışları neticesinde sürekli kafanız karışıyorsa,
Asla gelmeyen bir özrü hak ettiğinizi düşünüyorsanız,
O kişiye karşı devamlı savunmada olmanız gerektiğini düşünüyorsanız,
Yanında kendinizi asla tam olarak rahat hissetmiyor, hatta kendinizi sürekli kötü
hissediyorsanız, muhtemelen toksik bir kişi vardır karşınızda.
Toksik insanlar çevrelerindekileri kendi avantajlarına manipüle etmek için birçok yöntem
kullanırlar:
1. Günleri günlerine uymaz. O gün hangi yüzleri ile karşınıza çıkacağını bilemezsiniz.
Bugün çok sevecenken, bir ertesi gün onu ne yapıp da kızdırdığınızı düşünürken
bulursunuz kendinizi. Ortada bu tutum değişikliğini açıklayacak bir neden de
bulamazsınız. Sadece bir şeylerin yolunda gitmediğini hissedersiniz. Ne olduğunu
sorduğunuzda, soğuk, üzgün, alıngan ya da asabi davranabilir ve size ne olduğunu
söylemez, ama bir şeylerin ters gittiğini anlamanızı sağlayacak kadar garip davranırlar.
“Yeterince derin” bir iç çekiş, kalkık bir kaş, soğuk, duyarsız bir omuz ve siz kendinizi
bu insan için bahaneler bulurken veya onu mutlu etmek için çırpınırken bulabilirsiniz.
Toksik insanlar, iyi insanların sevdikleri, önem verdikleri kişileri memnun etmek için
ellerin geleni yaptıklarını çook önceden keşfetmişlerdir. Tüm uğraşılarınıza rağmen
karşınızdaki kişi bir türlü memnun olmuyorsa, belki de durma vakti gelmiştir. Belki de
onları memnun etmeye çalışmaktan vazgeçmenin zamanı gelmiştir. Uzaklaşın biraz,
duygudurumu olumluya döndüğünde siz de isterseniz geri dönersiniz. Unutmayın,
başkalarının duygularından siz sorumlu değilsiniz. Farkına varmadan birisini kıracak
bir şeyler yapmış olabilirsiniz elbette. Bunu tamir etmek için o kişiyle konuşabilir ve
özür dileyebilirsiniz. Ama neyi yanlış yaptığınızı bile anlamadığınız durumlar için
devamlı tahminlerde bulunarak toksik insanlarla iletişmeye çalışmayın.
2. Sizi her fırsatta manipüle ederler.
Bu kişi ile ilişkinizde ilişkiye katkıda bulunan tek kişinin kendiniz olduğunu
düşünüyorsanız, muhtemelen haklısınız. Toksik insanlar, onlara bir şeyler borçlu
olduğunuzu hissetmenizi sağlarlar bir şekilde. Kimseye bir şey borçlu olmadığınızı
aklınızdan çıkartmayın. Bir iyilik, yardım, destek size iyilik gibi gelmiyorsa, bilin ki o
iyilik değildir.
3. Duygularının arkasında durmazlar.
Duyguları sanki kendilerine ait değil de size aitmiş gibi davranırlar. Yansıtma denen
bu sistemde kişi kendi duygu ve düşüncelerini karşısındakinin duygu ve
düşünceleriymiş gibi yansıtır karşısındakine. Duygularının sorumluluğunu üstlenmek
yerine, kendi dünyalarını ilişkide olduğu kişiye yansıtırlar.
Siz de kendinizi savunup haklı çıkartmak için uğraşırken bulacaksınız kendinizi.
Neleri kendinizin neleri toksik insanların yaptığı konusunda netleşin. Sık sık
suçlamalar, sorular karşısında kendinizi savunmak zorunda kaldığınızı
düşünüyorsanız, muhtemelen yine o toksik kişinin projeksiyonuna maruz
kalıyorsunuzdur.
4. Devamlı kendinizi anlatmanızı ve anlattıklarınızı kanıtlamanızı sağlarlar.
Sizi devamlı bir seçimle baş başa bırakırlar. Ya onları seçmelisinizdir ya da
başkalarını. Ve siz her seferinde sanki onları seçmek zorundaymışsınız gibi
hissedersiniz. Toksik insanlar sizin birtakım taahhütlerde bulunmanızı bekleyip
sonrasında da problem yaratırlar. Siz ne taahhütte bulunursanız bulunun,
taahhütlerinizi yerine getirirseniz getirin, yaptıklarınız asla yeterli olmayacaktır. Bu
hayatta çok az şey bekleyemeyecek kadar önemlidir. Unutmayın, ölüm kalım meselesi
olmayan her şey bekleyebilir.
5. Asla pişmanlık duymaz, özür dilemezler.
Özür dileyeceklerine yalan söylemeyi tercih ederler. Boşuna tartışmayın. Hikâyeyi
çarpıtırlar. Öylesine yeniden yazıp anlatırlar ki, kendi yalanlarına inanırlar.
Yanlış yapan kişinin illa özür dilemesini beklemeyin. Olanları geride bırakmak için
özre ihtiyacınız yok. Siz yolunuza devam edin. Gerçeklerden ayrılmayın, ama
tartışmayı da sürdürmeyin. Kim neye inanmak isterse, bırakın inansın. Bazı insanlar
malum mutlu olmaktan çok haklı olmayı isterler. Siz onları beslemeyin.
6. Neşenizi, mutluluğunuzu asla tam anlamıyla paylaşmazlar.
Verdiğiniz iyi haberin aslında harika bir haber olmadığını size hissetmek için sebepler
bulur, hevesinizi kursağınızda bırakırlar.
Yeni işiniz için teklif edilen ücret hiç de sevinilecek düzeyde değildir.
Deniz kenarındaki tatiliniz döneminde de hava sıcaktır, su pistir ya da çok kalabalıktır.
Evrenin kralı/kraliçesi seçilseniz, bu sefer de “Evren o kadar da büyük değil” derler.
Tadınızı kaçırmalarına, sizi de kendileri gibi küçük dünyalarına hapsetmelerine izin
vermeyin.
7. Tam konuşurken konuşmanın ortasında ortadan kayboluverirler.
Telefonunuzu açmazlar, mesajlarınıza, epostalarınıza dönmezler. Mesajlar, aramalar
arasında gidip gelirken, kafanızın içinde alıp verirsiniz. Onu ne yapıp da kızdırdığınızı
bulmaya çalışırsınız bu düşünceler arasında. Tüm çabalarınıza rağmen hiç ses
çıkmaması ya öldüğüne ya da sizi hiç önemsemediğini, sizi yok saydığını göstermez
mi?
Sizi gerçekten önemseyen insanlar, sizin kendinizi kötü hissetmenize, sorularınızın
cevapsız kalmasına izin vermezler.
8. Toksik insanlar toksik bir tonda toksik olmayan kelimelerle konuşurlar.
Öyle masumdur ki söyledikleri aslına bakarsanız, ama ses tonları öylesine delicidir ki,
ne olduğunu kavrayamazsınız. Hedef size kendinizi kötü, yetersiz hissettirerek sizi
kontrol edebilmektir.
Ses tonlarına ve konuşma biçimlerine çok dikkat edin. Sizi manipüle etmenin bir
yöntemi de budur.
Söyleyiş biçimi mesajın içeriğinden çok daha önemlidir malum.
9. Eskileri ısıtıp ısıtıp önünüze koyarlar.
Önemli bir problemi çözmek için uğraştığınızda, toksik insanlar kara kaplı defterlerini
açıp önünüze koyar aylar, hatta yıllar önceki meseleleri. Siz de kendinizi mevcut
probleme odaklanmak yerine aylar, yıllar önce çözülmüş, rafa kalkmış problemleri
tekrar konuşurken, kendinizi anlatmaya çalışırken bulurlar. Onlar her zaman kurban
rolündedirler.
Her zaman uyanık olun, geçmişi her seferinde ısıtıp ısıtıp önünüze getirdiklerinde
tuzağa düşmeyin.
10. Yargılarlar.
Hepimiz hata yaparız, ama toksit insanlar bunun üstesinden gelmenize asla izin
vermezler. Sizi yargılarlar, hata yaptığınız için benlik saygınızı sarsıp dururlar. Size
olumsuz geribildirim verirler. Ne yaptığınızı ve neden yaptığınızı asla anlamaya çalışmazlar.
Bu kişilerden kendinizi kurtarmak için
Durumu kişisel olarak algılamayın
Psikolojinizi sağlam tutun.
Sınırlarınızı daha da netleştirin. Suçluluk yaratsa bile sınır çizmekten vazgeçmeyin.
Suçluluk duygularından kendinizi kurtarın, gerekiyorsa bunun için çevrenizden yardım alın.
Karşınızdaki kişinin sizin iyiliğinizi istediğini ve barışçıl odluğunu varsaymaktan vazgeçin.
Onları ikna etmeye çalışmayın.
Onları anlamaya da çalışmayın.
Sürekli bir şeyleri anlatmaya çalışmaktan vazgeçip harekete geçin.
Onlarla yüzleşin. Herhangi bir yalan ya da tutarsız davranışlarında durumu açıkça konuşun karşınızdaki kişiyle.
Olumsuz, zarar verici davranışlarının tekrarı halinde kendisi ile görüşmeyeceğinizi bildirin ve tutarlı olun.
Kendinize ve hedeflerinize sadık kalıp mümkün olduğunca aklınızı önde tutun ve akılla karar verin.
Onlarla yüzleşmek ve sınırlarınızı netleştirmekten bir sonuç alamazsanız da hayatınızdan
çıkartın o kişiyi.
Ayağa kalkın ve devam edin. Kendinizi bile şaşırtacak kadar güçlü ve dayanıklı olduğunuzu
göreceksiniz.
Bu hayat sizin.
Dr.phil. R. Meltem KAVCAR SIRMALI
17 Temmuz 2022